OKINAWA
Khám phá màu xanh lam

“Nhuộm chàm liên quan đến các phản ứng oxy hóa và khử, nhưng vẫn cần men để thăng hoa. Awamori sẽ nuôi men. Nếu bạn kiểm soát được môi trường và giữ cho màu nhuộm tươi mới, thì màu thành phẩm sẽ rất tuyệt. Nhuộm chàm khá tốn kém. Để làm được đến nơi đến chốn thật sự rất kỳ công."

Ngâm vải vào thùng để vài thấm màu. Lúc này, vải vẫn còn màu vàng.

Trong thùng, vải tiếp xúc với không khí và nước, chuyển sang màu xanh lam tươi mát.

Trong ngôn ngữ Okinawa, từ dùng để chỉ đồ gốm là yachimun. Được nhiều người chú ý vào những năm 1920 với Phong trào Thủ công Dân gian do Soetsu Yanagi và Shoji Hamada lãnh đạo, yachimun đã trở thành một cái tên quen thuộc, như một trong những nghề thủ công tiêu biểu của Okinawa. Nhưng điều thôi thúc Iki cống hiến hết mình để làm ra yachimun chính là đồ gốm Okinawa có từ rất sớm.

“Mọi người bắt đầu làm đồ gốm ở Okinawa từ thế kỷ XV, thời Vương quốc Ryukyu. Trong khi đồ gốm ở Honshu chịu ảnh hưởng của miền Bắc Trung Quốc và bán đảo Triều Tiên, Okinawa lại chịu ảnh hưởng mạnh mẽ của miền Nam Trung Quốc, Việt Nam, Thái Lan và Đông Nam Á nói chung. Là một phần của Nhật Bản, nhưng thực tế là đồ gốm của chúng tôi đến từ các nền văn hóa khác khiến chúng trở nên khác biệt. Sự ảnh hưởng này rất rõ ràng trong các thiết kế karakusa curlicue, rất gần với các mẫu được sử dụng ở Việt Nam.”

Đến từ Kyoto, Iki đỗ Đại học Nghệ thuật tỉnh Okinawa năm 1986, thuộc lớp tốt nghiệp đầu tiên. Năm đầu tiên của anh ấy hóa ra lại là một sự thất vọng.

“Tôi đã muốn trốn khỏi quê hương của mình. Một trường nghệ thuật mới đã được mở ở Okinawa, vì vậy tôi đã xuống và theo học chuyên ngành thủ công. Suy nghĩ của tôi là thiết kế hay hội họa đều là thứ bạn có thể theo học ở thành phố, trong khi nếu muốn làm thủ công, bạn nên về quê. Nhưng khi tôi thực sự đến đây, nó khác xa so với tưởng tượng. Tôi cảm thấy có mối quan hệ mật thiết với những ngôi mộ và lâu đài cổ, nhưng tôi không biết bắt đầu tương tác với yachimun xung quanh mình từ đâu.”

Bước ngoặt đến vào năm thứ hai của anh ấy. Là một phần của khóa học mà anh ấy đang tham gia cùng Jissei Omine, bậc thầy thợ gốm và trợ lý giáo sư, Oshiro đã có một cuộc gặp gỡ tình cờ với một báu vật mà bảo tàng văn hóa ở Shuri đã cho lớp anh xem.

“Đó là một makai* trắng như tuyết, được làm vào thời Vương quốc Ryukyu, đầu thế kỷ XIX. Khi tôi nhìn thấy nó, tôi biết rằng mình đã đến đúng chỗ. Điều khiến tôi thực sự chú ý là những hoa văn karakusa được vẽ trên lớp men trắng. Đây không phải là chén trà của Nhật Bản. Cảm giác như thể nó mang hơi thở của châu Á. Đồ án tốt nghiệp của tôi là một nỗ lực để tái tạo lại loại men trắng này”.
* Trong phương ngữ Okinawa, một từ chỉ cái bát.

Bắt nguồn từ công việc của mình, ở một vị trí nào đó, Iki bắt đầu sử dụng màu xanh Ba Tư, chịu ảnh hưởng từ người thầy của mình.

Dải màu xanh Ba Tư. Màu sắc tương phản rất tuyệt vời. Một đĩa nhỏ có giá chỉ từ 2.750 yên.

Một tác phẩm đầy tính tinh thần sử dụng lớp men coban dày dặn. Không dùng để bán.

Bình Pelican (6.600 yên) và ly (1.540 yên). Màu xanh lam nhạt là nguyên sơ.

“Màu này thực chất chỉ là màu của những mảnh thủy tinh chúng tôi tái chế từ các công trường xây dựng. Cửa hàng của chúng tôi đã sử dụng thủy tinh tái chế kể từ khi mở cửa vào năm 1952. Trong thời kỳ hậu chiến hỗn loạn của Nhật Bản, tài nguyên lẫn phế liệu đều khan hiếm, chúng tôi đã tìm ra cách nhờ nấu chảy những chai thủy tinh đựng nước trái cây. Thấy vậy, lính Mỹ rất thích thú. Từ đó, chúng tôi đã thử làm với những chai rượu sake rỗng. Sau khi tôi vào công ty, tầm 25 năm trước, chúng tôi đã sử dụng thủy tinh vụn từ các tòa nhà. Sau ngần ấy năm, chúng tôi vẫn gắn bó với màu sắc nguyên thủy của vật liệu.

Để dễ hình dung, anh ấy cho chúng tôi xem một cặp bình, một của ngày hôm nay và một của hai mươi lăm năm trước, được làm từ chai rượu sake. Sự khác biệt quá rõ ràng.

Đồ thủy tinh từ hai mươi lăm năm trước (phải) và ngày nay (trái).

Một lô phế liệu xây dựng mới. Màu này là nguồn gốc của màu xanh lam.

“Ngày trước, đơn giản là không có vật liệu gì để làm. Chúng tôi không còn lựa chọn nào khác ngoài sử dụng phế liệu, chưa hề có ý niệm tái chế trong đầu. Giờ nhìn lại, tôi mừng vì mình đã làm được. Nó có màu nhẹ nhàng, tươi mới. Quá đỗi tuyệt vời. So với thủy tinh thô thông thường, dùng phế liệu tốn nhiều thời gian và công sức hơn, vì chúng tôi phải rửa tất cả và phân loại thành từng mẻ, nhưng chúng tôi tâm niệm: thủy tinh Ryukyu là câu chuyện về toàn những vật liệu tái chế. Rõ ràng nó cũng nguội đi nhanh hơn, nhưng đã quen với điều này, công việc sẽ diễn ra nhanh hơn rất nhiều."

Uesato bắt đầu vào việc tạo tác một chiếc bình Pelican. Nhúng que thổi vào chén nung, anh xoay người trên một tấm kính bổ trợ và thổi. Nhờ sự khéo léo này, chiếc bình có một vòi và tay cầm sau tầm mười phút.

Uesato cầm một bóng đèn đã nấu chảy ra. Bằng cách thổi hoặc dùng trọng lực, anh thay đổi hình dạng của chúng trong chớp mắt.

“Màu này thực chất chỉ là màu của những mảnh thủy tinh chúng tôi tái chế từ các công trường xây dựng. Cửa hàng của chúng tôi đã sử dụng thủy tinh tái chế kể từ khi mở cửa vào năm 1952. Trong thời kỳ hậu chiến hỗn loạn của Nhật Bản, tài nguyên lẫn phế liệu đều khan hiếm, chúng tôi đã tìm ra cách nhờ nấu chảy những chai thủy tinh đựng nước trái cây. Thấy vậy, lính Mỹ rất thích thú. Từ đó, chúng tôi đã thử làm với những chai rượu sake rỗng. Sau khi tôi vào công ty, tầm 25 năm trước, chúng tôi đã sử dụng thủy tinh vụn từ các tòa nhà. Sau ngần ấy năm, chúng tôi vẫn gắn bó với màu sắc nguyên thủy của vật liệu.

Để dễ hình dung, anh ấy cho chúng tôi xem một cặp bình, một của ngày hôm nay và một của hai mươi lăm năm trước, được làm từ chai rượu sake. Sự khác biệt quá rõ ràng.

Đồ thủy tinh từ hai mươi lăm năm trước (phải) và ngày nay (trái).

Một lô phế liệu xây dựng mới. Màu này là nguồn gốc của màu xanh lam.

Nguyên mẫu của chiếc bình này là một sản phẩm thủy tinh công nghiệp của Ý. Có vẻ trước đây nó được làm tại một nhà máy thủy tinh ở Honshu, nhưng giờ nơi ấy không còn nữa. Sau một thời gian, khách hàng đến gặp sư phụ tôi là Masao Tobaru và nhờ ông tái hiện sản phẩm này, và từ ấy chúng tôi đã liên tục làm ra chúng. Đây là một sản phẩm rất khó chế tạo và tôi đã mất khoảng 10 năm để kế thừa nó từ người tiền nhiệm. Chỉ cần chậm ở bất kỳ khâu nào, sản phẩm sẽ sụp đổ.

Vẻ đẹp được tạo ra bằng cách sử dụng tốt nhất các nguyên liệu thô, không thay đổi theo thời gian. Chúng tôi chỉ hy vọng rằng không chỉ vật liệu mà cả công nghệ sản xuất cũng sẽ là tài sản bền vững cho hậu thế.

Trong khoảnh khắc quyết định, môi thủy tinh ép đùn được tạo hình một cách khéo léo, thổi sức sống vào vòi.

Các mẫu đã làm trong quá khứ, ngoài Pelican ra thì còn nhiều hình dạng khác

Áo khoác UNIFORM BLUE. Kiểu dáng quần áo bảo hộ lao động phù hợp studio của Okuhara Glass.

• Áo khoác Denim
  *Sản phẩm không bán tại Việt Nam. Xem sản phẩm liên quan.