John Pawson
và
Nông trang gia đình

Bước vào ngôi nhà, không gian chỉ có ba chiếc ghế do nhà thiết kế Donald Judd thực hiện, một tên tuổi lừng lẫy trong giới thiết kế tối giản, lối vào quá thanh khiết so với chức năng làm nơi để giày dép. "Không sao, các anh cứ mang giày vào!" vị kiến trúc sư nói vọng ra từ sau một tấm kính lớn, nồng nhiệt mời nhóm phóng viên vào nhà. Với những thiết kế nổi tiếng từ cửa hàng đại diện của Calvin Klein ở New York năm 1995 đến Bảo tàng Thiết kế của London năm 2016, John Pawson là tên tuổi nổi tiếng thế giới với phong cách tối giản hoàn mỹ. Sự tưởng tượng ban đầu của chúng tôi dựa trên những không gian thiết kế hoàn hảo với vẻ đẹp choáng ngợp mà ông từng thực hiện, nhưng ấn tượng đó hoàn toàn thay đổi khi chúng tôi bắt gặp nụ cười thư thái nhiệt thành nơi ông.

Cotswolds cách London hai giờ đi xe về phía Bắc, nổi tiếng với phong cảnh núi đồi xanh tươi, nơi đây có bề dày phát triển nhờ ngành thương mại len. Biểu tượng của thời gian đó là những tòa nhà kiểu truyền thống xây bằng đá vôi màu mật ong vàng ươm khai thác từ địa phương. Những ngôi làng quanh vùng thường bao gồm những mái nhà và nhà kho đặc trưng cho tinh thần Anh quốc. Biệt thự của Pawson bảo tồn nguyên vẹn phần ngoại thất cổ điển này, đến mức người ngoài khó lòng đoán được đây là một trang viên phong cách tối giản, nhưng ta chỉ cần đặt chân vào nhà là mọi ngờ vực tan biến.

Trong nhà, phía bên phải là phòng khách, sau đó là phòng ăn và căn bếp thoáng đãng. Trung tâm của không gian khoáng đạt, dọc suốt ngôi nhà, là phần đảo bếp nổi bật nhờ những chiếc đèn treo và bàn ăn dài cho tám người ngồi - ít ai có thể tưởng tượng ra thiết kế nội thất tối giản từ vẻ bề ngoài truyền thống. Đĩa thép không gỉ dày 10cm và nền nhà bê tông, với chiếc cửa sổ rộng kéo theo chiều dọc mở ra khu vườn phía Tây, khiến không gian tràn ngập ánh sáng mát dịu, đem lại vẻ đẹp kiểu công nghiệp, nhưng phần xà gỗ trên trần nhà mái vòm và phần bề ngoài thô ráp của tường gạch sơn trắng đem lại không gian ấm áp tự nhiên và tươi mới.

Cột, xà nhà và sàn nhà nguyên bản của ngôi nhà đều làm từ gỗ cây du, vì vậy với gian bếp và kệ tủ, chúng tôi cố gắng sử dụng cùng loại gỗ. Có thời, gỗ cây du khá phổ biến trong xây dựng, nhưng bệnh dịch đã làm loại gỗ này không còn mọc trong vùng. Tất cả nội thất mới trong nhà đều làm từ gỗ của hai cây du cao hơn 8m chuyển về từ Đức.

Pawson thiết kế từng chi tiết của ngôi nhà, từ phần nội thất, ánh sáng đến cả công tắc đèn và tay nắm cửa, cùng với vòi nước và cửa kính. Ông dẫn chúng tôi qua từng phòng, giải thích mỗi chi tiết từng phần với sự nhiệt thành và tràn đầy năng lượng. Có vẻ chúng tôi đã nhầm khi nghĩ Pawson giờ đã hơn bảy mươi và muốn lui về với cuộc sống tĩnh lặng thôn quê.

Nhiều năm qua, vợ tôi Catherine đã mơ về sống ở một căn lều nhỏ có hoa hồng nở quanh nhà. Nhưng tôi không muốn rời London. Suốt sự nghiệp của mình, tôi luôn nghĩ London là đỉnh cao, vậy giờ đây tôi đã đạt đến đó, sao chúng tôi có thể rời bỏ? Nhưng khi bà ấy tìm thấy căn nhà này năm 2012, tôi đã nói, 'Đây là ngôi nhà chúng ta luôn muốn có.' Tôi hình dung về tiềm năng của nơi này cực kỳ rõ nét. Tôi nhìn thấy điều mà hầu hết mọi người không thấy ở ngôi nhà.

Pawson có lý do rõ ràng khi ông nói "hầu hết mọi người không thấy" tiềm năng. Đó là vì ngôi nhà được xây vào năm 1610 để làm "nông trang gia đình" cho một trang viên bên kia đường. Trước khi gia đình ông Pawson mua lại, ngôi nhà thuộc sở hữu của chín anh chị em trong một gia đình có trang trại bơ sữa trong vùng, hai người trong số họ sống ở vùng này hơn sáu mươi năm. Họ sống trong phần nhà xây thêm vào bên ngoài nhà chính, trong khi toàn bộ không gian chất đầy thiết bị nông nghiệp cũ và nhiều đồ lộn xộn khác. Trước cảnh tượng đó, ai cũng dễ xây xẩm mặt mày khi nghĩ dọn dẹp nơi này sẽ mất công và tốn tiền đến mức nào.

Bản năng nghề nghiệp của tôi trỗi dậy. Tòa nhà này có phần khung tuyệt vời, vì vậy tôi chắc chắn chúng tôi có thể làm nổi bật phong cách nhà khi chỉnh sửa nó hiện đại hơn. Tôi tưởng tượng kết nối phần chuồng trại cũ và chuồng ngựa vào phần chính nhà nông trang, để tạo ra không gian thông suốt, tuyến tính. Tất cả đều từ cách tiếp cận thôi mà. Ngôi nhà hướng về mặt Tây, tắm trong ánh mặt trời từ sớm trưa đến tận chiều tối. Làng nằm sau lưng nhà, vì vậy bạn có thể phóng tầm mắt thật xa, ngắm nhìn cảnh quan thiên nhiên tuyệt đẹp. Nơi này có vị trí lý tưởng, nằm trong một phần của làng nhưng lại có rất nhiều không gian riêng tư.

Kiến trúc sư Pawson dành gần sáu năm để cải tạo ngôi nhà, và tập trung để tạo ra phần "kết nối" giữa khu chuồng gia súc, chuồng ngựa và không gian sống. Sự chú ý này đã tạo nên cấu trúc cánh bên nhà liền mạch trải rộng thành hai hướng. Một điểm đặc biệt của thiết kế là căn bếp hiện diện ở cả hai mặt ngôi nhà.

Trong trí tưởng tượng của chúng tôi ngay từ ban đầu, là một cặp đôi, đây sẽ là nơi con cháu và gia đình các con có thể đến chơi cuối tuần. Là không gian các con muốn trở về. Đúng như vậy, các con tôi ghé qua nhiều dịp cuối tuần, có khi ở lại cả tuần. Đây đã trở thành chốn để bạn bè và gia đình gặp gỡ ăn uống cùng nhau. Trong ngôi nhà nơi tôi lớn lên, căn bếp là trung tâm của ngôi nhà, và gia đình luôn nấu ăn cùng nhau. Con trai tôi thích nấu ăn, vì vậy khi ghé thăm, chúng tôi luôn cố gắng ăn cùng nhau. Rắc rối là, vì hai căn bếp quá xa nhau, đôi khi bạn phải đi bộ cả trăm bước để tới tủ lạnh với lấy bình sữa, rồi lại phải qua cái tủ lạnh bên kia ngôi nhà để lấy bơ! Thế thì sao? Ông Pawson rút thiết bị đếm bước chân ra. "Chỉ hôm nay thôi, tôi đã đi bộ gần cả dặm rồi đấy," ông cười lớn.

Cùng với tất cả những nội thất đó, ngôi nhà còn có một phòng đọc và thư viện ở tầng một, ba phòng ngủ với phòng tắm đi kèm ở tầng hai, cùng với khu phòng khách hai lầu cải tiến từ khu chuồng ngựa, tách biệt khỏi gian nhà chính bằng phần sân vườn trải sỏi, tổng cộng có đến hai mươi bảy phòng. Trang viên trải rộng trên diện tích gần 10.000 mét vuông. Pawson thường dắt chú chó yêu tên Rocky đi bộ vòng quanh chiếc hồ nhỏ trong trang viên. Rõ ràng ở nơi đây, sự thư thả làm nên trật tự của ngôi nhà.

Khi nhìn qua tủ quần áo trước cuộc phỏng vấn, tôi nhận ra mình có hai chiếc áo khoác từ UNIQLO. Tôi chỉ cần vài bộ quần áo đơn giản chất lượng cao, và UNIQLO là lựa chọn hoàn hảo.

Quá trình cải tạo hoàn thành ngay trước khi đại dịch xảy ra. Rõ ràng, chúng tôi không chủ định thời gian. Chúng tôi chưa có kế hoạch sẽ về đây sống luôn. Nhưng ngay khi dọn về đây một thời gian, cả nhà thực sự yêu nơi này. Vào lúc đó, chúng tôi về đây những ngày cuối tuần và khoảng một tháng mùa hè. Sự nổi bật của ngôi nhà này là tầm nhìn ra không gian bên ngoài, không chỉ tuyệt đẹp mà còn đem lại khoảnh khắc nhìn về hàng trăm năm lịch sử. Một bức tranh ký ức về thời đã qua, về đời sống thôn dã vẫn tiếp diễn đến ngày nay. Cảm giác như bạn ngắm nhìn một câu chuyện dân gian sống động.

Pawson lặng đi chiêm nghiệm khi nhìn xuống khung cảnh dưới ngọn đồi phía Tây, nơi có dòng sông duyên dáng uốn quanh.

Mỗi khi chúng tôi bắt đầu dự án, dù là công trình xây mới hay cải tạo, chúng tôi sẽ nghiên cứu toàn bộ khu vực, từ những tòa nhà gần đó đến thực vật và địa hình. Chúng tôi cũng làm tương tự với ngôi nhà này. Chúng tôi đọc mọi thông tin về lịch sử ngôi nhà. Và theo nghĩa nào đó, chúng tôi phớt lờ mọi thông tin tìm thấy. Cảm nhận sâu sắc về lịch sử ngôi nhà là quan trọng, nhưng bạn không thể để lịch sử níu chân mình. Thiết kế phải là của riêng tôi, đương đại và hiện đại. Nói như vậy, nhưng chúng tôi xem xét rất kỹ khi ra những quyết định quan trọng, từng bước một. Chúng tôi muốn thiết kế trường tồn, sẽ được nhiều thế hệ sử dụng và yêu quý. Ý tưởng không phải là xây ra thứ gì đó thời thượng hay hào nhoáng, mà là tạo ra một thiết kế chất lượng cao, chân thành và bền vững.

Những chiếc đèn Pawson thiết kế được thả treo từ xà nhà, bên dưới là chiếc bàn dài 3,6 mét, rộng bằng chiều dài cửa sổ với bộ ghế Wishbone của nhà thiết kế Hans Wegner. Phần lớn tường trong ngôi nhà được hoàn thiện bằng thạch cao trang trí truyền thống, trong khi kệ tủ, mặt bàn, bàn phòng tắm sử dụng đá cẩm thạch trắng lasa khai thác từ Rừng Quốc gia Stelvio ở miền Nam Tyrol.

Phần lớn tường trong ngôi nhà được hoàn thiện bằng thạch cao trang trí truyền thống, trong khi kệ tủ, mặt bàn, bàn phòng tắm sử dụng đá cẩm thạch trắng lasa khai thác từ Rừng Quốc gia Stelvio ở miền Nam Tyrol.

Theo quan điểm của Pawson, lịch sử cần được tôn vinh, nhưng những điều cũ kỹ không nên được giữ lại chỉ vì chúng cũ. Đây không phải chuyện đóng gói một phong cách, mà là bảo tồn giá trị trường cửu từ di sản văn hóa ta có. Ta gìn giữ những gì hoạt động và chia tay với những thứ còn lại. Trung tâm của chu kỳ này là ý tưởng "Ít hơn là nhiều hơn" [Less is More], giá trị cốt lõi của chủ nghĩa tối giản.
Vậy thì, một kiến trúc sư nhiệt thành cống hiến cho sự nghiệp loại bỏ chi tiết thừa và chất vấn lịch sử nghĩ thế hệ sau sẽ đón nhận công trình của ông ra sao?

Điều đó thực sự phụ thuộc chuyện khách hàng của tôi muốn làm gì. Dù mục tiêu với mọi thiết kế của tôi đều hướng đến sự trường tồn. Tôi chỉ có thể cố gắng làm hết sức có thể. Hy vọng của tôi là sau nhiều năm sử dụng, những công trình tôi làm sẽ không trở nên lỗi thời, mà sẽ tiếp tục phù hợp và có giá trị với những thế hệ kế tiếp. Một điều khiến tôi cực kỳ hạnh phúc là cả ba đứa con tôi đều đã nhờ tôi thiết kế nhà cho chúng. Tôi thực sự hứng khởi khi các con nói 'Hãy để cha làm nhà đi.' Nếu các con hạnh phúc với tác phẩm của tôi, đó là chỉ dấu tốt nhất từ thế hệ kế tiếp mà tôi có thể tìm đến.