Boston, Ukiyo-e và UT

Không khó để tưởng tượng ra thách thức mà Fenollosa phải đối mặt thời đó, khi là người nước ngoài nghiên cứu nghệ thuật Nhật Bản. Điều khiến anh làm được là đam mê và quan hệ thân cận với Okakura và nhiều người Nhật khác. Fenollosa học về hội họa từ Kano Eitoku Tatsunobu, và học kịch Noh với Umewaka Minoru I, để có được cái nhìn có tri thức về nghệ thuật Nhật Bản. Anh bán hầu hết bộ sưu tập cho bác sĩ Charles G. Weld, mà sau đó cuối cùng sẽ được tặng lại cho bảo tàng MFA. Năm 1890, Fenollosa về lại Mỹ nhận vai trò làm giám tuyển Khoa Nhật Bản mới thành lập, mà giờ đây là Khoa Nghệ thuật châu Á.

Bigelow tốt nghiệp Harvard với bằng về ngành y, quá ấn tượng với bài giảng của Morse về Nhật Bản, đến mức ông tự mình tìm đến Nhật năm 1882. ông làm việc cùng Fenollosa, Okakura, và nhiều cộng sự người Nhật khác truy tìm hiện vật do Morse chỉ đạo, mua lại các thanh kiếm và đồ sơn mài cho bộ sưu tập của ông. Sau đó, ông quá say mê với Nhật Bản và dành toàn bộ thời gian ở đó đến năm 1889, chỉ trừ vài chuyến đi ngắn về nhà. Bigelow yêu Nhật Bản bằng tất cả trái tim, đặc biệt là với ẩm thực và thời trang. Ông thậm chí cải đạo sang Đạo Phật. Là người ủng hộ nghệ thuật Nhật Bản, ông dành phần tài sản gia đình khổng lồ có được qua quá trình buôn bán để hỗ trợ cho tác phẩm của các họa sĩ như Kano Hogai và Hashimoto Gaho, thậm chí đứng tên bảo lãnh quá trình phục chế hiện vật tại chùa Horyuji ở Nara.

Giám tuyển Sarah Thompson chia sẻ về tranh khắc gỗ Hokusai.

“Khoảng 200 bản in "Sóng lừng ngoài khơi Kanagawa" của Hokusai rải rác nhiều nơi trên thế giới, bảy bản có mặt ở đây. Hai trong số đó do anh em nhà Spaulding hiến tặng 100 năm trước, họ là các nhà sưu tập giàu có đã tặng chúng tôi 6.000 bản in tranh ukiyo-e. Để đảm bảo vòng đời bộ sưu tập tuyệt vời của họ, trong đó có 2.000 bản in từ Utagawa Hiroshige I, hai anh em đã quy định không cho tác phẩm nào được trưng bày."

Vì tranh ukiyo-e in trên giấy washi và dùng rất nhiều chất nhuộm màu từ cây cỏ nên ánh sáng và độ ẩm có thể gây phai màu hoặc đổi màu. Giấy cũng dễ bị phai, xỉn màu và rách. Bảo tàng tiếp tục tìm kiếm các bản in chất lượng cao trong khi vẫn bảo tồn và gìn giữ các bản in có trong bộ sưu tập.

"Đây là điều bạn không thể tìm thấy ở bất kỳ nơi nào khác," Thompson cho biết khi dẫn chúng tôi vào phòng lưu trữ. Bên trong, chúng tôi đặc biệt được thấy bản in gỗ dùng để in Sumidagawa Ryogan Ichiran, một tập thơ Hokusai sáng tác. Vì ukiyo-e thực sự là phương tiện thể hiện các xu hướng qua đi, chúng được coi như đồ phù du, trong khi hầu hết các bản khắc gỗ được khắc đi khắc lại nhiều lần hoặc bị phá hủy trong trận động đất lớn Kanto hoặc trong bom đạn Thế Chiến thứ II. Chỉ còn một ít sót lại ở Nhật. Hiện vật cực kỳ hiếm này là một trong rất nhiều món mà Bigelow hiến tặng bảo tàng. Các bản khắc gỗ này lần đầu được ghi nhận tại kho lưu trữ bảo tàng vào thập niên 1980, dẫn đến triển lãm "về nhà" đặc biệt ở Nhật, nơi các nhà in Nhật sử dụng chúng để sản xuất ấn bản hoàn toàn mới cho quyển sách!

"Bộ sưu tập ukiyo-e của chúng tôi thể hiện quan hệ sâu đậm giữa bảo tàng và Nhật bản," Debra LaKind, Giám đốc Cao cấp về Sở hữu trí tuệ và Phát triển Kinh doanh cho biết.

"Ukiyo-e là biểu tượng và cực kỳ phổ biến đến tận ngày nay. Vào mùa xuân, chúng tôi sẽ có triển lãm theo chủ đề Hokusai: Cảm hứng và ảnh hưởng, tập trung vào dấu ấn Hokusai với nghệ thuật toàn cầu. Sự hợp tác lâu dài của chúng tôi với UNIQLO là một trong những liên hệ quan trọng nhất của bảo tàng với văn hóa Nhật Bản. Áo thu UT in họa tiết từ tác phẩm của Hokusai, Hiroshige và Kuniyoshi đã trở thành những món yêu thích trong cửa hàng quà lưu niệm của chúng tôi.

Hơn 140 năm đã qua từ thời hoàng kim của Morse, Fenollosa, Bigelow và Okakura.
Sự cống hiến đầy đam mê của họ với nghệ thuật Nhật Bản đã vượt biên giới. Xúc cảm đó còn sống mãi đến ngày nay ở Boston, nơi các tác phẩm được chăm sóc cẩn trọng.

MFA có các chuyên gia bảo tồn chuyên nghiệp trong việc bảo quản và bảo tồn bản in tranh ukiyo-e. Dù phần phai mờ không thể đảo ngược, phần rách và lỗ có thể sửa chữa. Sử dụng dao mổ, cắt ra những hình dáng cực nhỏ thật chính xác trên giấy washi, sau đó tô màu lại, rồi tinh tế dán lại các lỗ do côn trùng gây ra.

Đặc biệt đáng chú ý trong kho bảo vật tác phẩm mà Bigelow thu thập từ Nhật là những bản in trường phái ukiyo-e, hầu hết trong số đó sau này đã được tặng lại cho bảo tàng MFA. Trái ngược với Fenollosa vốn ít quan tâm đến ukiyo-e, Bigelow thu thập tranh theo hệ thống, cuối cùng hiến tặng 30.000 bản in gỗ và 700 bức tranh cho bảo tàng MFA. Sau khi trở về Mỹ, ông làm người ủy thác chăm sóc bảo tàng hơn 30 năm.

Các đợt hiến tặng này khiến kích cỡ bộ sưu tập Nhật Bản gia tăng nhanh chóng qua đêm, nhưng Fenollosa từ chức vào năm 1896 đã khiến bộ sưu tập không có giám tuyển am hiểu. Sau giai đoạn tạm thời, Bigelow can thiệp và yêu cầu bảo tàng thuê Okakura. Trong vai trò mới, Okakura đi về giữa Nhật và Boston, làm việc xác minh tính chính danh và tuổi thọ tác phẩm.

"Bao gồm các tác phẩm mà Bigelow tặng bảo tàng, ngày nay chúng tôi có khoảng 50.000 bản in tranh ukiyo-e trong bộ sưu tập. Điều khiến chúng tôi khác biệt đó là một lượng lớn các tác phẩm quan trọng về mặt lịch sử ở tình trạng cực kỳ tốt," Sarah E. Thompson giải thích. Cô là giám tuyển nghệ thuật Nhật Bản tại Khoa Nghệ thuật châu Á ở MFA.

Với nhiều bản khắc gỗ, bảo tàng có nhiều bản in. Hàng trăm hoặc thậm chí hàng ngàn bản in đa sắc nishiki-e được sản xuất thời đó, mỗi bản có màu hơi khác nhau. Quá trình in dần khiến bản gỗ mòn đi, tạo ra các vết và đường nhỏ li ti cho đến khi khối gỗ cạn kiệt. "Đợt ép đầu" khoảng 200 bản in, có chất lượng tốt nhất và gần nhất với cảm quan của nghệ sĩ. Các bản in sau sẽ có những chỗ không ăn khớp xuất hiện vì bản khắc đã mòn dần. Để mô tả hiệu ứng này, Thompson cho chúng tôi xem hai bản in không giống nhau hoàn toàn của bức "Núi Phú Sĩ Đỏ" (từ Ba mươi sáu góc nhìn núi Phú Sĩ ), một tác phẩm nổi tiếng của Hokusai có rất nhiều bản in. Bộ sưu tập được sắp xếp với độ chính xác cao độ, với thông tin về những khác biệt cực kỳ nhỏ.

Xưởng khung tranh. Giấy washi dùng cho tranh ukiyo-e cực kỳ mỏng manh nên phải được đóng khung thật chăm chút.

Cửa hàng quà lưu niệm trong bảo tàng có nhiều món lấy cảm hứng từ ukiyo-e, trong đó có áo thun UT, thể hiện sự phổ biến của tác phẩm này.